In de tentoonstelling Nederclips is het beeld belangrijker dan het geluid. Nederhiphopclips blijken lichtvoetig... Van onze verslaggeefster Anneke Stoffelen 17 juli 2007, 12:44 ? Een verlegen blond meisje met blokjesbeugel zingt op het scherm mee met haar favoriete liedje van The Backstreet Boys, I wanna be with you. Een monitor verder imiteren kinderen in een nagebootste Miniplaybackshow vol overgave met goud behangen rappers. De eerste clip is van kunstenares Rineke Dijkstra, de tweede video werd door regisseur Andre Freyssen gemaakt in opdracht van Extince voor zijn nummer Zoete inval. Het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch (SM ’s) trekt in de tentoonstelling Nederclips verbanden tussen autonome kunst en commerciële videoclips. Soms zitten die verscholen in de inhoud, zoals de video’s van Dijkstra en Freyssen allebei gaan over kinderen die hun idolen nabootsen, soms in de stijl. ‘In videoclips zie je beeldende kunst en reclame samenkomen’, zegt curator Bart Rutten van het Stedelijk Museum ‘s-Hertogenbosch. ‘Er is nog weinig duidelijk over hoe die twee werelden zich tot elkaar verhouden. Er is geen consensus over wat een goede videoclip is, zoiets als een canon van de clip bestaat nog niet. Met deze tentoonstelling wilde ik inventariseren welke goede dingen er in Nederlands zijn gemaakt.’Om tot een eerste selectie te komen, vroeg Rutten ‘kenners’ een topvijf te maken van beste Nederlandse clips. Daaruit kwam een lijst van 25 video’s, met favorieten als The Dark van Anouk en When a lady smiles van The Golden Earring, die de basis legden voor de tentoonstelling, waar in totaal 68 clips van 50 makers te zien zijn.In de donkere museumzaal staan in de monitoren in vijf rijen van tien opgesteld. Op de ruis van onderdrukte muziek uit de koptelefoons na, is het er stil. De flitsende beelden zonder geluid doen denken aan een elektronicawinkel waarin alle televisies op een ander kanaal staan afgestemd. De inrichting is volgens Rutten een verwijzing naar Nam June Paik, de vorig jaar overleden koning van de videokunst, wiens kunstwerken eenzelfde veelheid aan beelden in zich hebben. ‘Normaal word je door de combinatie van muziek en beeld meteen opgezogen door een clip, maar doordat je nu in eerste instantie de muziek niet hoort, word je aangezet om eerst goed te kijken’, zegt Rutten. ‘Voor één keer is het beeld belangrijker dan de muziek.’ De expositietitel Nederclips suggereert dat er zoiets bestaat als de grote gemene deler van de Nederlandse videoclip, maar volgens de tentoonstellingsmaker is er juist sprake van pluriformiteit. ‘Wel is er in het kielzog van de nederhop een heel eigen beeldtaal ontstaan. De hiphop is in zijn teksten sneller en speelser dan bijvoorbeeld in Amerikaanse muziek en dat zie je ook aan de clips die vaak heel lichtvoetig zijn, zonder de clichés van schuddende billen.’Dat Nederlandse regisseurs meestal voor aanzienlijk kleinere budgetten moeten werken dan hun buitenlandse collega’s, is bepalend voor het resultaat. Marco Grandia regisseerde voor Extince de clip van Exter-o-naldus, ook op de tentoonstelling te zien. Grandia: ‘Extince wilde voor dat nummer een clip waarin hij tussen vrouwen in bikini op het strand lag met grote auto’s erbij. Daar was helemaal geen geld voor, dus toen heb ik bedacht dat we alles in het klein gingen doen, met een marionet van Extince zelf, speelgoedauto’s en Barbiepoppen in bikini.’Een ander voorbeeld van zo’n lowbudgetclip is You got my love van Bastian – ook wel bekend als de ‘tietenclip’ – waarin een telkens in een ander T-shirtje gestoken borstpartij door het beeld danst. ‘Regisseur Sandder weet met weinig middelen zoveel te bereiken, juist die eenvoud werkt bij hem heel krachtig’, zegt Rutten.Het overzicht wordt opzettelijk niet in chronologische volgorde gepresenteerd. ‘Vaak is het stempel van de maker doorslaggevender voor het resultaat dan de tijdsgeest’, aldus de tentoonstellingsmaker. Als voorbeeld noemt hij Anton Corbijn, van wie vier clips te zien zijn. ‘Hij brengt altijd de band zelf in beeld, gebruikt veel lange, portretterende shots. Dat deed hij twintig jaar geleden al en dat doet hij in zijn recentste clips nog steeds.’ De algemene verschillen die er wél zijn tussen clips van vroeger en nu, hebben soms een heel praktische oorzaak: het gewicht van de camera. Met de logge camera’s van vroeger was het veel lastiger met de hand te filmen, dus werden er veel studio-opnamen gemaakt vanaf een statief. ‘Nu wordt er relatief meer buiten gefilmd en is er een beeldtaal van de straat ontstaan’, zegt Rutten. Op websites als YouTube floreert de schokkerige amateurclip, opgenomen met een mobieltje of simpele camera. ‘Dat beïnvloedt ook de professionele clipmaker. Die gaat foppen met in scène gezet amateurisme.’ Het downloadtijdperk heeft voor de clipregisseur ook een keerzijde, zegt Marco Grandia. ‘Platenmaatschappijen trekken steeds minder geld uit voor clips. En als je al een mooie clip mag maken, is het maar de vraag of hij wordt uitgezonden. Op MTV zie je vooral grietjes in bikini die zich insmeren met motorolie. Voor meer doordachte video’s is helaas weinig ruimte meer.’

• Trefwoorden
  videoclip, hip-hop, monografie, beeld- en/of geluidsdrager
• Persoonstrefwoord
  Marco Grandia