forum Matisse: Behind the Cut-Outs 14 mei 2015 Restauratoren onthullen de grootste en meest complexe restauratieprojecten aan werken van Henri Matisse. Met Karl Buchberg (MoMA, New York) en André van Oort (voorheen Stedelijk Museum, Amsterdam) In het kader van de tentoonstelling De Oase van Matisse (29 maart – 16 augustus 2015) presenteert het Public Program van het Stedelijk Museum met trots een terugblik op de twee meest complexe restauratieprojecten aan werken van Henri Matisse. In de laatste tien jaar van zijn leven gebruikte Matisse twee eenvoudige materialen — wit papier en gouacheverf — en creëerde daarmee ingenieuze werken in een breed scala aan kleuren. Met een ongebruikelijk gereedschap — een schaar — transformeerde hij beschilderd papier tot een kleurrijke wereld van planten, dieren, figuren en silhouetten. Mede vanwege hun vaak imposante afmetingen is de conservatie van deze zogenoemde papierknipsels (papiers découpés, ofwel cut-outs) een ware uitdaging geweest voor restauratoren wereldwijd. Dit proces vormt het thema van een discussie met restauratoren Karl Buchberg (MoMA, New York) en André van Oort (voorheen Stedelijk Museum, Amsterdam). DE PARKIET EN DE ZEEMEERMIN La Perruche et la Sirène (De parkiet en de zeemeermin, 1952-1953, collectie Stedelijk Museum Amsterdam) is één van de fraaiste voorbeelden van Matisse’ knipseltechniek. Het papier découpé, technisch verwant aan de collage, is een methode die Matisse in 1940 in zijn werk begon toe te passen en in de laatste jaren van zijn leven zijn voornaamste medium werd. Dit werk toont naast bladeren en granaatappels twee vormen die slechts eenmaal voorkomen en waaraan de titel van het werk is ontleend: links een parkiet en rechts een zeemeermin. De ruimte tussen de objecten is even belangrijk als de objecten zelf. Matisse maakte dit monumentale knipsel toen hij na een zware operatie aan huis gekluisterd was. De restauratie van De parkiet en de zeemeermin werd in het Stedelijk Museum in de jaren 1974-1978 en 1966-1998 uitgevoerd door André van Oort, indertijd restaurator bij het Stedelijk Museum Amsterdam. Van Oort zal in zijn lezing het project en de daarbij gebruikte methoden presenteren aan de hand van originele materialen en documentatie. HET ZWEMBAD La Piscine (Het zwembad, collectie MoMA, New York) ontstond nadat Matisse op een snikhete zomerdag een tochtje naar zijn favoriete zwembad in Cannes had gemaakt. Eenmaal terug in Nice zei hij zijn eigen zwembad te willen maken. Het zwembad is in 1975 aangekocht door het MoMA en werd vanaf 1993 niet meer tentoongesteld omdat het was aangetast door de zuurgraad van de jute, blootstelling aan licht en luchtvervuiling. Onder leiding van hoofdrestorator Karl Buchberg werden oorspronkelijke stukken jute onderzocht om er zeker van te zijn dat de installatie correct werd uitgevoerd, waarbij zelfs de oorspronkelijke speldenprikken werden gebruikt om de negen panelen aan de wand te bevestigen. Zo verkreeg het werk weer de precieze afmeting die verloren ging toen de panelen op jute werden gelijmd na Matisse’ huis te hebben verlaten. Bovendien zal het werk hierdoor in de toekomst gemakkelijker te conserveren zijn. MEER INFORMATIE OVER DE SPREKERS André van Oort was tot 2006 restaurator bij het Stedelijk Museum en werkte aan de restauratie van De parkiet en de zeemeermin. Hij verving het papier dat de ondergrond vormde voor de papierknipsels. De witte achtergrond, waarop de gekleurd knipsels zijn aangebracht, was door verontreinig in het papier (sterk) verkleurd en dat beïnvloedde de geheelervaring van de kleuren en compositie. Het moest dus worden vervangen. Van Oort was opgeleid door zijn vader, hoofdrestaurator van het Rijksprentenkabinet en van het Centraal Laboratorium voor Onderzoek van Voorwerpen van Kunst en Wetenschap. Hij specialiseerde zich in papier en fotografie en werkte bij het Rijksprentenkabinet, de Nationalbibliothek in Wenen, het Amsterdams Museum, het Museum Boijmans van Beuningen en Museum Fodor. Bij het Amsterdams Museum was Van Oort verantwoordelijk voor de restauratie van twee grote wandkaarten van Justus Danckerts. Bij het Stedelijk Museum ontwikkelde hij het huidige conservatiebeleid voor werken op papier, inclusief het beschermd beheer van de collectie affiches in het depot van het Stedelijk Museum. Karl Buchberg is hoofdrestaurator van The Museum of Modern Art en was curator van de tentoonstelling Henri Matisse: The Cut-Outs, die samenviel met zijn 28ste dienstjaar bij het museum. Voor deze Matisse-tentoonstelling was een restaurator van het MoMA voor het eerst ook curator van een tentoonstelling. Samen met twee andere papier restauratoren draagt Buchberg de verantwoordelijkheid voor het fysieke beheer van de kunstwerken op papier binnen alle collecties van het MoMA. Hij is co-auteur van Georges Seurat: The Drawings (2008, met Jodi Hauptman) en schreef het essay ‘Seurat: Materials and Techniques’ in deze MoMA-catalogus. Buchberg heeft een BA van Columbia College en een MA plus een conservatorcertificaat van het Institute of Fine Arts van New York University. Voor hij zich bij de staf van het MoMA voegde, was hij zes jaar lang restaurator van de afdeling Rare Books and Special Collections bij de Firestone Library van Princeton University.

• Trefwoorden
  Stedelijk Museum Amsterdam [Activiteiten/Lezingen/Muziekuitvoeringen], Stedelijk Museum Amsterdam [Tentoonstellingen], Stedelijk Museum Amsterdam [Restauraties]